Kalayaan, mayroon ba?

Halos 120 taon na tayong Republika. Sa panahong yaon, ganap nga ba tayong naging malaya?

Ikinutiltil ng mga namumuno sa atin na ang ating pamahalaan ay isang demokratikong sistema--na mayroong isang gobyernong pinamumunuan ng mga halal na pinunong nangangalaga para sa ating mga kapakanan.

At sa panahong ginugol natin sa sistemang ito, dalawa pang mga dambuhalang dagok ang dumating bago pa natin tunay na nasabing may laya na tayong gawin ang ating mga mithiin. Mula pagtatapos ng 1946 hanggang sa kasalukuyan, pinamunuan na tayo ng mga halal na Pilipinong sa tingin natin ay mga nagsusulong ng ating mga karapatan at kagalingan.

May mga napala ba tayo sa sinasabing demokrasya? Mayroon bang kabutihang naidulot sa atin ang demokrasya?

Sa pagsulong ng panahon, unti-unti nating pinagtulungang buuin ang ating Republika. Sa ngayon, nagawa na ng ating pamahalaang impluwensyahan maski ang ilang kasuluk-sulukang bahagi ng ating kapuluan. Mahirap mang suungin ang mga isla't kabundukan, ngunit sa mga lugar na yaong mayroong Pilipinong naninirahan, naroon na ang pamahalaan.

Sa tantya ng ilang mga eksperto, mas mainam para sa atin ang isang sistemang nagdudugtong sa iba't-ibang mga isla upang ganap na ang pagunlad sa mga lugar na ito. Sadyang nabuo ang Republika sa ganitong layunin. Magkakaiba man ang kalinangan sa mga lugar na ito, pero, nagawa ng ating pamahalaang pandayin ang isang Bansa mula sa iba't-ibang mga bayan sa pamamagitan ng isang layunin ng pagunlad.

Ngunit, natitiyak natin ngayon na nadiskaril ang pagunlad ng mga bayang ito hindi marahil sa wala tayong mga batas na nagtataguyod at nagpapakilala ng ating mga karapatan sa ilalim ng diumano'y demokrasya. Kundi, mayroong mga inihalal tayong mga pinunong ang tanging nasasa utak ay ang kanilang kagalingan, at hindi ang pambansang kapakanan.

Mga inutil na sadyang nagsusulong ng mga pang-ekonomikong interes ng kanilang mga tagapagtaguyod pampinansyal. Sa pananaw ng oligarkiya, mga Pilipinong mula sa mga bastardong lahi ng mga dayuhang mananakop kasama na ang mga Pilipinong nagnakaw sa kaban ng bayan, kanila ang kapuluang ito. Maaari nilang baluktutin ang mga batas, paghati-hatian ang kapuluan at palabasing mas mainam ito kaysa sa kasalukuyan at balintunain ang lipunan upang matiyak ang patuloy na pagka-alipin ng mga Pilipino sa kamalian.

At sa mga panahong nakalipas, saksing buhay tayo kung papaano ginamit ng mga taong ito ang sistema upang malusutan ang mga batas ng pagkakapantay-pantay, nakawin ang kaban ng bayan para sa pansariling kagalingan at baluktutin ang hustisya o katarungan upang paboran ang interes ng iilang gahaman hindi lamang sa yaman kundi sa kapangyarihan.

Imbes na maging instrumento ng katarungan ang mga sangay ng pamahalaan, wala ni isa man sa sangay ng ehekatura, lehislatura at maging ang hudikatura ang naging kasangkapan ng mga mamamayan tungo sa tunay na pagpapairal ng demokrasya. Saksi tayo sa mga kaganapang nakita natin mismo kung papaano baluktutin ng mga Oligarkiya ang ating mga batas upang manatili tayo sa ating kaawa-awang mga katayuan.

Ngayon, mas tumitindi ang mga banta sa ating mga kagalingan dahil sa napupuna na ng mga Oligarkiya ang lumalakas na hanay at kilusin ng mga Pilipino laban sa pagmamalabis nila sa kapangyarihan. Marami na ang may malay sa mga nagaganap sa ating bansa, at marami na rin ang naghahangad ng tunay na kalayaan mula sa walang katarungang lagay natin sa kasalukuyan.

Sa nagdaang pitong taon, lumakas ang hanay ng nasyunalismo sa ating bansa. Nabuo ang pagmamahal natin sa ating Inang Bayan at kaugnay nito, ang pagusbong ng kilusin tungo sa tunay na pagbabago. Ngunit, nakita rin natin ang kakulangan sa mga panahong yaon---ang tila bagang tuod na pamamahala ng nagdaang administrasyon. Kaya naman, marami sa atin ang napahinuhod na ihalal ang sa pananaw natin, isang lideratong may tibay at malakas na ipapagsanggalang tayo sa mga kalabisan sa pamunuan.

At siya ngang naganap. Ngunit ano ngayon ang ating napala?

Ano ngayon ang lagay ng ating bayan? Isang salita--kaguluhan. Mayroong pagtatangka ng pagbabaha-bahagi sa ating bansa. Mayroong isang kilusing ihiwalay ang Mindanao mula sa Republika. Tuloy-tuloy ang pamamahala ng mga sindikatong kriminal sa ating bansa sa kabila ng diumano'y malakas na kampanya laban sa kriminalidad. At walang kamuwalang muwang ang taumbayan sa patuloy na pagpasok ng dayuhang Tsino sa ating pampulitikal at pang ekonomikong sistema.

Kalayaan, mayroon nga ba?

Sa ngayon, alipin tayo ng isang pang ekonomikong sistema na umiiral. Ito'y isang sistemang nagtataguyod ng Kapital bilang malakas na puwersa nang pagbabago. Mayroon tayong layang pulitikal ngunit kulang tayo sa layang pang ekonomiko. Imbes na ang pagtuunan natin ay ang unti-unting pagbabago sa sistemang pang ekonomiko, tinutuunan natin ng pansin ang sistemang pampulitiko na sa ganang akin, ay maituturing na alipin lamang ng Kapital. Karamihan sa ating mga suliranin ay mapagtutuunan ng karampatang kasagutan kung pagtutuunan natin ang paglago at pagpapatatag ng ating ekonomiya. Sa gayon, magagawa nating makapagbago ng ating mga kalagayan.